قانون کپی رایت و مزایای اجرای آن

قانون کپی رایت یعنی “حق انحصاری یک فرد برای تولید، انتشار و یا فروش اصل اثرش که ممکن است به شکل یک اثر ادبی مانند کتاب، موسیقی، نمایشنامه‌ای، هنری یا معماری و تجاری و غیره، باشد.

قانون کپی رایت “شکل مادی” را پوشش می‌دهد. در واقع حق مالکیت فکری مربوط به یک اثر را نمیتوان شامل قانون کپی رایت دانست. بنابراین برای حفاظت از نسخه برداری یک اثر باید آن را به صورت ملموس ثبت کرد. کپی رایت نوعی حفاظت قانونی اثر متعلق به فرد است.

حقوقی که برای صاحب اثر شامل قانون کپی رایت می‌شود:

خلق اثرات و کارهای مشتق شده (کارهای دیگر بر مبنای اثر و کار اصلی)

توزیع نسخه های کار با فروش

اجاره یا انتقال مالکیت دیگر

انجام کار به صورت عمومی

نمایش کار به صورت عمومی

به بیان ساده تر میتوان گفت فقط، شخصی که یک اثر را خلق کرده است می‌تواند از این حقوق استفاده کند. اشخاصی که به هر نحوی به این اثر دست پیدا می‌کنند، نمی‌توانند از این حقوق استفاده کنند. زمانی حمایت کپی ‌رایت به طور خودکار به وجود می‌آید که آن اثر موجودیت پیدا کرده باشد یعنی به ثبت برسد.

معمولا آثاری مانند کتاب، شعر، اثر سمعی بصری مانند فیلم، موسیقی، نقاشی، عکس، اثر معماری و اثر فنی شامل حمایت کپی ‌رایت می‌شوند.

قانون کپی رایت در ایران

هرچند نمیتوان گفت که قانون کپی رایت از یک اثر در تمام جهان حفاظت می‌کند اما تا حدودی قوانین کشور مبدا می‌تواند از خالق اثر در این زمینه حمایت کند.

کشور ما در سال 1380 شمسی برای ثبت بین المللی علائم به کنوانسیون مادرید ملحق شد اما برای پیوستن به کنوانسیون ”برن” که از کپی رایت حمایت می کند، هنوز هم تردید دارد.

در واقع قانونی که به صورت یکپارچه برای عدم حق کپی رایت بیان کند، وجود ندارد. معمولا قوانین متعددی وجود دارد که فقط برای مالکیت ادبی، هنری و حقوق مربوط به آن‌ها است.

این قوانین در لایحه‌ی جامع به صورت یکپارچه به بحث نقض کپی ‌رایت پرداخته است که البته آن هم هنوز به تصویب نرسیده است.

به طور مثال قانون کپی رایت موسیقی و حتی قانون کپی رایت نرم افزار در ایران وجود ندارد و بسیاری از سایت‌ها نرم‌افزارها و موسیقی را به رایگان در اختیار کابران قرار می‌دهند.

حتی تا همین چند سال پیش درباره فیلم های سینمایی نیز قانونی وجود نداشت و بسیاری از دستفروش‌ها سی‌دی‌های فیلم‌ها را با قیمت کم به فروش می‌رساندند. این قانون به مرور تصحیح شد اما همچنان راه‌های گریز از آن وجود دارد.

طبق قانون نحوه‌ مجازات اشخاصی که در امور سمعی و بصری فعالیت‌های غیرمجاز می‌نمایندکه در سال 1386 تصویب شد، یکی از مصادیق عدم رعایت کپی‌رایت یعنی تکثیر بدون مجوز آثار مجاز به نحوی که موجب تضییع حقوق صاحب اثر شود‌، موردتوجه قرار گرفته است. ضمانت اجرای جبران خسارت مادی و جریمه نقدی از دو میلیون (2.000.000) ریال تا بیست میلیون (20.000.000) ریال برای آن در نظر گرفته شده است.

پلتفرم های تابع قانون کپی رایت

رعایت قانون کپی رایت می‌تواند کاربران را با بهای واقعی یک اثر آشنا کند. مخاطبان درمی‌یابند برای تهیه هر اثری که از آن استفاده میکنند زحمت زیادی کشیده شده و هزینه های بسیاری برای آن پرداخت شده است.

چارخونه به عنوان بازار ارائه محتوای آنلاین با داشتن آرشیو غنی از انواع فیلم و سریال، موسیقی و کتاب صوتی یکی از پلتفرم های پیشرو در امر اجرای قانون کپی رایت است. بسیاری از توسعه دهندگان و ناشرین محتوا با ارائه مدرک معتبر می‌توانند آثار خود را در این پلتفرم در اختیار عموم افراد قرار دهند.

اجرای این قانون در جامعه مجازی نیازمند فرهنگ سازی و عزم همگانی است. فضای آنلاین و مجازی شرایط خاصی دارد که بدون توجه به آن ها نمی توان مانع از کپی غیرمجاز محتوا شد. اینترنت یک فضای عمومی است که برداشت محتوا از آن به راحتی صورت میگیرد و تقریبا نمی‌توان از آن جلوگیری کرد. اما با فرهنگ سازی به مرور افراد می‌آموزند که به حقوق معنوی یکدیگر احترام بگذارند.

رعایت قوانین در زمینه حق کپی رایت باعث رونق در کسب و کار و تجلیل از صاحب اثر خواهد شد و همچنین فرصت رشدی برای افرادی خواهد بود که به دنبال خلق ایده های جدید و ناب هستند.